نــقش شعر در موسیقی ایرانی

نــقش شعر در موسیقی ایرانی

به تحقیق می توان گفت که در تاریخ موسیقی معاصر ایران به جزسرود ای ایران و مرغ سحر ، هیچ آهنگ و ترانه ای مانند مراببوس،" شهرت و موفقیت پیدا نکرده و نظر جامعه ی ایران را جلب ننموده است. این قطعه ی شورانگیز، دهه های پیاپی زمزه های مردم ایران بود و شنوندگان هرگزاز شنیدن مکررآن خسته نمی شدند. این آهنگ ازآثار جاودانی مجید وفادار، موسیقی دان و آهنگسازنامدار است که شعرآن را دکتر حیدر رقابی (هاله) سرود و با آوای گرم و دلنشین حسن گل نراقی در سال ۱۳۳٥ از رادیو پخش شد و به جاودانگی پیوست. این شعر و آهنگ داستان شگفت انگیزی دارند که بسیار شنیدنی است.حیدر رقابی (هاله) در زمان دانشجویی، عضو جبهه ملی و از طرفداران جدی راه مصدق بود و فعالیت های سیاسی فراوانی داشت. به همین جهت بعد از وقأایع ۲٨ مرداد ۱۳۳۲ مدت ها دراختفا زندگی می کرد و مدتی هم در بازداشت بود و پس ازچندی به وی اجازه داده شد که کشوررا ترک کند. او که او دوستان صمیمی مجیدوفادار بود. یک روز قبل از سفرش برای خداحافظی به منزل وفادار رفت. استاد آهنگ جدیدی را که ساخته بود برای وی نواخت و ازاو خواست کهشعری برروی آن بگذارد. هاله قبول کرد که این کار را انجام دهد وبالفاصله بخشی از شعررا سرود. اما چون دررفتن شتاب داشت، قول داد که قبل ازعزیمتش آن را تمام کند. روز بعد رقابی از فرودگاه مهرآباد تلفن کرد و بقیه شعررا برای وفادارخواند . گفتنی است که رقابی مضمون شعررا تحت تأثیر آخرین دیداربا دوست دخترخود انتخاب کرد . بنابراین کالمش لبریزازعشق وعاطفه واحساسات واقعی است . وفادار ابتدا این ترانه را دراختیار خواننده ای بنام خانم "پروانه" کهاهل آذربایجان بود و نباید با پروانه ی معروف مادر خاطره پروانه اشتباه کرد گذاشت. اما پخش این ترانه با صدای این خواننده هیچگونه موفقیتی به دست نیاورد. شبی دریک میهمانی خصوصی این آهنگ بوسیله برادرزاده ی مجید که صدای گرم و زیبایی داشت و دررادیو هم بنام فیروزه برنامه اجرا می کرد خوانده می شود و صاحبخانه بدون اینکه قصدش را به او بگوید شعررا ازوی می گیرد. بعد ها این شعردراختیار حسن گل نراقی که ازصدای گرم و دلنشینی برخوردار بود قرارمی گیرد. یک روز که اعضای ارکستردررادیو جمع شده و منتظراستاد روح هللا خالقی بودند، گلنراقی ، به دیدار دوست خود پرویز یاحقی به استودیوی رادیووارد می شود.دراین موقع پرویزومشیرهمایون شهرداربا پیانو مشغول نواختن آهنگ "مراببوس " بودند. وقتی پرویز گل نراقی را می بیند، به او می گوید: به این آهنگ گوش بده. گل نراقی چند بار به آهنگ گوش می دهد و چون شعر ترانه را قبأل دریافت کرده بودآن رازیرلب زمزمه می کند. دراین ضمن مسؤل ضبط برنامه های موسیقی رادیو که دراستودیو حضور داشت ، بی آنکه کسی متوجه شود صدای گل نراقی را ضبط می کند و روز بعد آن را به نظر نصرت هللا معینیان، سرپرست انتشارات رادیو می رساند. وقتی معینیان و سایر مسؤالن رادیو به نوار گوش می کنند ، تصمیم می گیرند آن را ازرادیو پخش کنند وماجرا را با پرویز یاحقی درمیان می گذارند. پرویزمی گوید: انتشار این ترانه برای گلنراقی بسیارگران تمام می شود، زیرا پدراو یکی از تجارمعروف و مذهبی است که با موسیقی بشدت مخالف است. بنابراین تصمیم می گیرند که "مراببوس" را با نام خواننده نا شناس ازرادیو پخش کنند. پس ازپخش موفقیت آمیزاین ترانه همه می پرسیدند که این صدای گرم و دلنشین از آن کیست؟به گفته ی دکتر اسماعیل نوری عال ، یک روز جمعه این اثر از رادیو پخش شد وآن چنان مورد استقبال قرار گرفت که برخالف سنت رادیو، چهار باردیگرهمان روز آن را پخش کردند. ترانه ی "مراببوس" یکبار دیگرهم با ارکستررادیو به همراه ویلون مجید وفادار، پیانوی انوشیروان روحانی و با صدای گلنراقی اجرا شد. این آهنگ را هنرمندان معروفی هم چون ویگن اجراکردند که هرگز نتوانستند بازگوی اجرای زیبا و احساسی گلنراقی باشند. گفتنی است که گل نراقی بعد ازاین آهنگ، دیگرحاضرنشد ترانه ی دیگری دررادیو بخواند و شگفت آنکه با همین یک اثربه اوج شهرت و افتخاررسید.بقول شاعر معروف " فریدون مشیری ": در همه عالم کسی بیاد ندارد/ نغمه سرایی که یک ترانه بخواند/ تنها با یک ترانه، درهمه عمر/ نامش این گونه جاودانه بماند.بد نیست بدانید که در آن سالها، بعلت سقوط حکومت دکتر مصدق و موج اعدام های افسران توده ای، جو غم انگیزومأیوس کننده ای برایران حاکم بود. پس ازانتشاراین ترانه ی جاودانه و شهرت بی مانند آن، درگوشه و کنارمملکت ، شایعات بی اساسی به گوش می رسید که ترانه "مراببوس "از سرهنگ مبشری یکی از افسران گروه مزبوراست که شب قبل ازاعدام برای دختر خود سروده است و همین شایعات بی اساس به موفقیت این اثردربین مردم کمک کرد. اما همانگونه که اشاره شد، شعر ترانه از دکتر حیدررقابی است که دردوران مصدق ازدانشجویان فعال و مبارزجبهه ی ملی دردانشکده ی حقوق بود و با حزب توده به هیچ وجه سرسازگاری نداشت و بارها وسیله ی اوباش توده ای مورد ضرب وشتم قرارگرفته بود و پس از ۲٨ مرداد، شب قبل ازعزیمت خود به خارج، این ترانه زیبا وماندنی را ساخت.سرنوشت هاله:هاله به آلمان رفت و دردانشگاهای بزرگ،رشته ی فلسفه و فرهنگ ایران زمین را دنبال کرد و پس از سالها تحصیل و تألیف کتاب های فلسفی به زبان آلمانی،راهی کشورآمریکا شد و درآنجا نیزرشته ی تاریخ فلسفه و دکترای ادبیات تطبیقی زبان فارسی را دنبال کرد ودردانشگاه های بزرگ آن کشورمشغول تدریس وتألیف کتاب هایی به زبان انگلیسی شد. حیدررقابی پس ازانقالب بهمن ۱۳٥٧بعد از سالها دوری ازمیهن به ایران بازگشت و به تدریس دردانشگاه مشغول شد. ولی پس ازانقالب فرهنگی مانع از ادامه کاراو دردانشگاه شدند. سرانجام پس از سالها مبارزه دچاربیماری سرطان طحالودربیمارستان ( UCLA) کالیفرنیا بستری شد.وی در آخرین روزهای زندگی دوباره به ایران بازگشت و۲۳ آذر۱۳٦٦ در تهران درگذشت. او متولد ۱۳۱٠ بود. هاله هرگز ازدواج نکرد اما آنچه از خود باقی گذارد این ترانه ی جاودانه است که یاد آور خاطره او و مبارزات وطن پرستانه اش است. مجید وفادار: به سال ۱۲٩۱ در تهران زاده شد. پدر او " میرزامحمد خان وفادار" ازفرهنگیان قدیم وناظم کالج آمریکایی (البرز) بود.مجید تعلیم سازویلون را نزد استادان موسیقی سنتی ایران " حسین خان اسماعیل زاده" استاد کمانچه و "رضا محجوبی" فراگرفت. نت خوانی را نزد استاد "صبا " وتئوری موسیقی راهم نزد "روح الله خالقی" یادگرفت. پس از تأسیس رادیو در سال ۱۳۱٩ شروع به نوازندگی درآن اداره کرد. ازاو بیش از ۳٠٠ ترانه باقی است که از معروفترین آنها می توان به ترانه " گل اومد بهار اومد" با صدای پوران اشاره کرد. وفاداردرسال ۱۳٥٤ در تهران درگذشت.مراببوس/ آهنگساز: مجید وفا دار/ شاعر: حیدر رقابی (هاله) /خواننده: گل نراقی/ آواز: اصفهان دستگاهمایونمراببوس / مراببوس / برای آخرین بار/ ترا خدا نگهدار/ که می روم بسوی سرنوشت بهار ما گذشته/ گذشته ها گذشته/ منم به جستجوی سرنوشت درمیان طوفان هم پیمان با قایقرانها / گذشته ازجان باید بگذشت ازطوفانها به نیمه شبها دارم با یارم پیمان ها / که بر فروزم آتش ها درکوهستان ها شب سیه سفر کنم / زتیره ره گذرکنم / نگه کن ای گل من / سرشک غم بدامن / برای من میفکن دختر زیبا/امشب بر تو میهمانم/ در پیش تومیمانم/ تا لب بگذاری بر لب من دختر زیبا/از برق نگاه تو/ چشم بیگناه تو/ روشن گردد یک امشب من مراببوس / مراببوس / برای آخرین بار/ ترا خدا نگهدار/ که می روم بسوی سرنوشت بهار ما گذشته/ گذشته ها گذشته/ منم به جستجوی سرنوشت با برداشت از کتابهای : هزارآوا/ مردان موسیقی سنتی ایران/ قصه ی شمع/ از پشت دیوارهای خاطره با سپاس و درود به شما عزیزان . امیدوارم با اتحاد ( بدور از عقاید سیاسی متفاوت) فقط به ایران بیندیشیم.

Fall 2018(print)(1)(1).pdf

Persia House of Michigan

2018 - Fall

Fall 2018(print)(1)(1).pdf (p.3)

application/pdf

Text